M. Latif SALİHOĞLU

Türkiye'yi sarsan Erzincan depremi



27 Aralık 1939'da Erzincan'da Anadolu tarihinin bilinen en büyük ve en yıkıcı depremi meydana geldi.

Aralık ayının 26/27. gecesinde, gece ortası saat 02.00 sularında, yani uyku gafletinin en derin olduğu vakitte meydana gelen bu depremin büyüklüğü bazı kaynaklarda 7.9, bazı kaynaklarda ise 8 olarak gösteriliyor.

52 saniye kadar devam eden bu yıkıcı depremin merkez üssü Erzincan'dı. En fazla can ve mal kaybı da burada yaşandı. Ancak, bu büyük sarsıntı Sivas'tan Samsun'a, Tokat'tan Kırşehir'e, Amasya'dan Ankara'ya, Kayseri'den, Ordu'ya kadar genişleyip uzayan (400x200 km) büyük bir alanı da etkiledi.

Deprem sonrası yapılan can kaybı ve hasar tesbitlerine göre, yaklaşık 40 bin insanın hayatını kaybettiği, 100 binden fazla insanın yaralandığı ve tahminen 115 bin binanın da yıkıldığı ortaya çıktı.

Önce İzmir, ardından Erzincan

Erzincan'dan evvel, yine aynı 1939 senesi içinde yaşanan bir büyük deprem daha var: İzmir'deki Dikili�Bergama depremi.

22 Eylül'de (Hicrî 8 Şevval, yani Ramazan Bayramından bir hafta sonra) meydana gelen bu depremin 6.5 olarak tesbit edilirken, yüze yakın vatandaşın vefat ettiği, yüzlerce kişinin yaralandığı ve 2000'e yakın binanın da yıkıldığı belirlendi.

O tarihlerde Risâle�i Nur'a da bahis konusu olan İzmir ve Erzincan depremleri arasındaki zaman farkı, yaklaşık üç aydır. Bu her iki büyük deprem de, o senenin Ramazan ayından sonra vukua geldi.

Üstad Bediüzzaman'ın ifadesiyle, ülke genelinde o sene Ramazan'ın hürmeti tutulmamış.

Bununla beraber, depremin İzmir ve Erzincan gibi yerleri niçin daha ziyade sarstığı şeklindeki suâllere muhatap olan Üstad Bediüzzaman, On Dördüncü Söz'de şu izahatta bulunur:

"Suâl: Bu hâdise-i arziye, bu memleketin ahâli-i İslâmiyesine bakması ve onları hedef etmesi ne ile anlaşılıyor ve neden Erzincan ve İzmir taraflarına daha ziyâde ilişiyor?

"Elcevap: Bu hâdise hem şiddetli kışta, hem karanlıklı gecede, hem dehşetli soğukta, hem Ramazan�ın hürmetini tutmayan bu memlekete mahsus olması; hem tahribâtından intibâha gelmediklerinden, hafifçe gàfilleri uyandırmak için o zelzelenin devam etmesi gibi çok emârelerin delâletiyle, bu hâdise ehl-i imânı hedef edip, onlara bakıp, namaza ve niyâza uyandırmak için sarsıyor ve kendisi de titriyor.

"Bîçare Erzincan gibi yerlerde daha ziyâde sarsmasının iki vechi var:

"Biri: Hatâları az olmak cihetiyle, temizlemek için tâcil edildi.

"İkincisi: O gibi yerlerde kuvvetli ve hakikatli imân muhâfızları ve İslâmiyet hâmileri az veya tam mağlûp olmak fırsatıyla, ehl-i zındıkanın orada tesirli bir merkez-i faaliyet tesisleri cihetiyle, en evvel oraları tokatladı ihtimâli var." (Sözler, s. 161.)

* * *

Ortadaki rakamlar, en büyük yıkımın Erzincan'da yaşandığını açıkça gösteriyor. Ölümlerin bir kısmı da, musibetin kara kışta ve şiddetli soğukların (�30 derece) yaşandığı günlerde meydana gelmesi sebebiyle olmuş.

Zamanın hükümeti, yardım ve kurtarma hizmetlerinde son derece âciz ve çaresiz kalmıştır. Vatandaş kendi başının çaresine bakmaya adeta mahkûm edilmiştir.

Aynı günlerde bir nevi seferberlik ilân edilmiş, hatta takviye için hapishanelerdeki mahkûmlar bile serbest bırakılmış; ancak, yine de gerekli yardım ve kurtarma çalışmalarında had safhada gecikmeler yaşanmıştır.

* * *

İstatistik kayıtlarında, 1939 depreminden evvel 20 bin civarında olan Erzincan'ın şehir merkez nüfusu, depremden sonra 12 bine düşmüş görünüyor. Diğer ölümler ise, Erzincan'ın ilçe ve köyleri ile diğer çevre illerde meydana geldi.

* * *

Bazı kimseler, 1939 Erzincan zelzelesinin Ramazan ayında ve teravih vaktinde vuku bulduğunu tahmin ediyor. Oysa, vak'anın doğrusu yukarıda anlatıldığı gibidir.

Ancak, bu depremin hem karlı bir kış mevsiminde, hem gece karanlık bir vakitte, hem de şiddetli soğuklar altında meydana gelmiş olmasının yanı sıra, o tarihten uzun yıllar sonra (52 sene sonra), yani 1992'de (13 Mart) yine aynı vilayette meydana gelen yıkıcı bir deprem (6.8 şiddetinde) daha var ki, bu, hakikaten hem kışta, hem karlı bir gecede (saat: 19.20), hem de Ramazan ayı ve tam da teravih vaktinde meydana geldi.

Erzincan kan ağlıyor

1939 yılının son günlerinde yaşanan büyük Erzincan depremi, o günlerde pekçok şiirlere, türkülere, ağıtlara da konu oldu. O müthiş zelzeleden bir gün evvel Erzincan'dan ayrılan Zara'lı Aşık Halil, bu elim hadiseden duyduğu derin teessürü bir türküsünde şöyle nidâ edip söylüyor:

Kan ağlıyor Erzincan'ın dağları

Viran oldu mor sümbüllü bağları

Sivas'a geliyor kalan sağları

Şikâyetim kimden kime ne deyim

Niksar'da kalmadı dikili bir taş

Erbaa'yı sormayın, döker kanlı yaş

Tokat da geçirdi çetin bir savaş

Şikâyetim kimden kime ne deyim

Karahisar, Koyulhisar hep viran oldu

Gül yüzlü yavrular sarardı soldu

Ne olduysa bize Mevlâ'dan oldu

Şikâyetim kimden kime ne deyim

Yine aynı tarihlerde yazılmış bir de "Zelzele destanı " var. Halk ozanı Osman Söker tarafından yakılan bu destanın bazı mısraları şöyledir:

Karanlıkta sesler geldi derinden,

Sanki dünya oynamıştı yerinden.

Kadir Mevlâ�m oynatıyor yerleri,

Viran kaldı baykuş öter köyleri.

Aman Allah, yardım eyle bizlere,

Öksüz yetim hep gelinlik kızlara,

Erzincan, Suşehri, Erbaa, Sivas,

Ey Allah'ım sen bizi eyle hâlâs.

Matem tutar Erzincan'ın dağları,

Ölen öldü kan ağlıyor sağları.

Çok gençlerin murat alma çağları,

Lâle sümbül bezendi mi bağları.alinti

1939-1992 ERZİNCAN DEPREMLERİ

1939 ERZİNCAN FELAKETİNDE, İSMET İNÖNÜ'NÜN GÖĞSÜNE BAŞINI KOYUP AĞLAYAN KADIN

Depremin simgesi

Anadolu topraklarında yaşanan depremler arasında, 1939'daki Erzincan felaketinin özel bir yeri vardır. Bir de simgesi: Oğlunu ve kocasını kaybeden, elleri yanık kadın...[attachment=0]tarih1.jpg[/attachment]

O yıl, 26 Aralık'ı 27 Aralık'a bağlayan gece yerle bir olan Erzincan'da, ölü sayısı 33 bine ulaşmıştı. Richter ölçeğine göre 8 şiddetindeki deprem, gecenin saat 2:00'sinde, Erzincan'ı 52 saniye boyunca sallamıştı.
"20. yüzyılın depremleri" sıralamasında 15. olan 1939 depremi, halk arasında "Büyük Erzincan Depremi" diye anılmaya başlanmıştı.
Erzincan'ı tümüyle haritadan silen deprem, Amasya, Tokat, Sivas, Kırşehir, Ankara, Çankırı, Kayseri, Samsun, Ordu illerinde ve çevresinde de etkili olmuş, toplam 116 bin 720 bina yıkılmıştı. Deprem gecesi, hava sıcaklığı sıfırın altında 30 dereceyi gösteriyordu.
İkinci Dünya Savaşı'nın başlarında Türkiye'nin üzerine çöken bu doğal afette, kış ve soğuk, ölü sayısının daha da artmasına yol açtı.
Erzincan depremi basına, "Erzincan Zelzelesi Bütün Tahmin Hudutlarını Aşan Bir Felaket Oldu", "Feci Bilanço" gibi başlıklarla yansıdı.
Deprem sırasında, kentin demiryolu köprüsü de yıkılmış, telgraf hatları kopmuş, Erzincan'ın çevreyle bütün ilişkisi tamamen kesilmişti. Bu yüzden deprem haberi saatler sonra öğrenilebildi. Yardım ekipleri, yıkılan köprülerin onarılmasından sonra, ancak 28 Aralık günü kente girebildiler. Dönemin cumhurbaşkanı İsmet İnönü, felaketi öğrenir öğrenmez, trenle Erzincan'a gelmişti.
İnönü Erzincan'dayken karşısına çıkan yaşlı bir kadın, oğlunun ve kocasının cesedini ararken yanmış, derisi soyulmuş ellerini göstererek, "Giresunlu Mehmet'im gitti; askerdi, senin yanında askerdi," diye haykırıp başını İnönü'nün göğsüne koymuş ve hıçkıra hıçkıra ağlamaya başlamıştı.
Bir fotoğrafla tespit edilen bu görüntü Erzincan depreminin simgesi olmuş ve daha sonraları, hem heykeli yapılmış hem de bir pul serisinin üzerinde yer almıştı.alinti Emre ala kardesin sitesinden

Fatih Mahallesi nde yıkılan evlerden biri[attachment=0]284.jpg[/attachment]



1992 ERZİNCAN DEPREMİNDE 2.000 DE FAZLA İNSAN

ÖLMÜŞTÜR.ALLAH RAHMET EYLESİN.ANCAK ŞU UNUTUL

MAMALI Kİ ERZİNCAN HER 50 YILDA BİR BÜYÜK DEPREM

GEÇİRİYOR.TARİHTEN BU YANA TAMAMEN HARİTADAN

SİLİNİP TEKRAR KURULMUŞTUR.BU ERZİNCAN IN MAKUS

TALİHİDİR.ANCAK BİZ BUNU DEĞİŞTİREBİLİRİZ.NASIL MI?

EN AZINDAN OTURDUĞUMUZ EVİN İMAR KONTROLLERİNİ

YAPTIRABİLİRİZ.BU FOTOGRAFLAR BİZE BİRER İBRET BELGE

SİDİR.BAKTIKÇA OLANLARI GÖZDEN GEÇİRELİM.alinti emre ala kardesin sitesinden